पोळा – बैलांविषयी कृतज्ञतेचा सण

 

आलेवाडी प्रतिनिधी.निळकंठ वसू

भारतीय कृषी संस्कृतीत बैलाचे स्थान अतिशय महत्त्वाचे आहे. शेतकऱ्याचा खरा सोबती, साथीदार, आणि कष्टकरी म्हणून बैल ओळखला जातो. या मेहनती प्राण्याबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्यासाठी दरवर्षी भाद्रपद अमावस्येला 'पोळा' हा सण साजरा केला जातो.पोळा हा केवळ एक सण नसून, तो शेतकऱ्याच्या भावनांचा उत्सव आहे. या दिवशी बैलांना अंघोळ घालून त्यांना सजवले जाते. त्यांच्या शिंगांना रंग, फुलांची माळ, घंटा बांधून त्यांना सुंदर बनवले जाते. त्यांच्या पायांना मेंदी लावली जाते. बैलांची मिरवणूक काढली जाते, त्यांना गोडधोड खाऊ घातले जाते आणि विशेष महत्त्वाचं म्हणजे त्यांची पूजा केली जाते.

या सणामागे एक महत्त्वाचा संदेश आहे – “ज्याच्यामुळे आपली उपजीविका चालते, त्याचे आपण ऋणी आहोत.” बैलांनी आयुष्यभर शेतात राबून शेतकऱ्याच्या पोटाला अन्न दिलं. अशा या मुक्या प्राण्यांविषयीचा कृतज्ञतेचा दिवस म्हणजे पोळा.परंतु आजच्या काळात शेतीमध्ये यांत्रिकीकरण वाढले आहे. ट्रॅक्टर, मशीनरी यांचा वापर वाढल्यामुळे बैलांची संख्या लक्षणीयरीत्या घटत चालली आहे. काही भागांमध्ये बैल दिसेनासे झाले आहेत. ग्रामीण भागातही आता जुनं चित्र हळूहळू लुप्त होत आहे.आपण आधुनिकतेच्या प्रवाहात जात असताना आपली संस्कृती, आपले सण, आणि त्यामागची मूल्यं विसरू नये. बैलांच्या अनुपस्थितीत पोळा साजरा करणं केवळ एक औपचारिकता न राहता, त्याचा खरा भावार्थ लक्षात घेणे अधिक महत्त्वाचे आहे.पोळा आपल्याला निसर्गाशी आणि आपल्या मुळांशी जोडतो. हा सण आपल्याला नम्रतेने 'कृतज्ञतेचा' संदेश देतो – जी भावना कोणत्याही यंत्रामध्ये असू शकत नाही.